حافظه را بشناسیم
حافظه را بشناسیم
- حافظه از چند بخش تشکیل شده است؟
- چند نوع حافظه وجود دارد؟
- اصول ماندگاری در حافظه چیست؟
- از چه راه‌هایی می‌توان حافظه را تقویت کرد؟
در این پژوهش بر اساس تحقیق‌های جامع روانشناسان و با توجه به آخرین دیدگاه‌های آنان به بررسی حافظه و عملکرد آن خواهیم پرداخت؛ مطالب این مقاله از کتاب‌های معتبر مرجع همچون روان‌شناسی هیلگارد و دیگر کتب مرجع روان‌شناسی نوشته شده است.
مقالة حاضر در صدد است با اختصار دید کلی نسبت به عملکرد حافظه ارائه دهد و برای مهارت‌های عملی تقویت حافظه می‌توانید به مقالة «تکنیک‌های سادة افزایش حافظه» رجوع کنید.
حافظه از چند بخش تشکیل شده است؟
روند عملکرد حافظه از سه بخش تشکیل شده است:
رمز گردانی اندوزش بازیابی
سپردن به حافظه نگهداری در حافظه فراخوانی از حافظه
در نظر بگیرید شما وارد کلاس می‌شوید و همکلاسی جدیدی را ملاقات می‌کنید، ابتدا نام اورا می‌پرسید و به چهرة او دقت می‌کنید، این مرحلة اول است، سپس در فاصلة اندکی که به طور معمول به صورت ناهوشیار انجام می‌شود بین صدا و چهرة همکلاسیتان رابطه برقرار می‌کنید، این مرحلة اندوزش است، در نهایت وقتی دوست خود را ملاقات می‌کنید به حافظة خود رجوع می‌کنید و همکلاسی جدید را به او معرفی می‌کنید، این مرحلة بازیابی است.
در روند حفظ کردن ممکن است در هر یک از سه مرحله اختلال ایجاد شود. از سویی روش‌های حفظ و تقویت حافظه نیز تاکید بر تقویت هر سه مرحله دارند تا در ابتدا با روشی درست کد گذاری شود و با تکنیک درستی در حافظه نگهداری شود تا بازیابی آن به مراتب آسان‌تر باشد.
تمامی اقسام حافظه که در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد از همین سه مرحله پیروی می‌کنند. بنابر این با استفاده از تکنیک‌های تقویت حافظه می‌توان همة اقسام حافظه را تقویت کرد.
چند نوع حافظه وجود دارد؟
هر انسانی در زندگی روزمره بی‌شمار از حافظة خودش استفاده می‌کند و کمتر کاری است که نیازی به حافظه نداشته باشد؛ حافظة انسان به صورت مداوم مارا در کار‌های گوناگون کمک می‌کند.
اگر شخصی بتواند حافظة خودش را افزایش دهد قادر خواهد بود در زندگی فردی و ساده‌ترین کار‌های روزمره نیز تا اندازة بسیاری پیشرفت کند.
روانشناسان حافظه را به دو بخش کلی: «حافظة فعال» و «حافظة دراز مدت» تقسیم می‌کنند؛ البته از جهتی دیگر نیز حافظه را به دو قسم «حافظة آشکار» و «حافظة نا آشکار» تقسیم می‌کنند.
«حافظة فعال» همان حافظه‌ای است که در زمان عامیانه به «حافظة کوتاه مدت» شناخته می‌شود.
حافظة کوتاه مدت کارایی‌هایی بسیاری دارد و مانند تخته سفیدی است که اطلاعات را به سرعت ذخیره می‌کند و به سرعت نیز در دسترس قرار می‌دهد تا بتوان از آن‌ها برای استفاده‌های سریع، بهره برد.
زمانی که شما در حال ضرب و تقسیم هستید در واقع اطلاعاتی را وارد حافظة کوتاه مدت خود کرده‌اید تا بعد از آن‌ها استفاده کنید. اما همان‌طور که حافظة فعال، بسیار سریع است از جهتی هم ماندگاری پایینی دارد و هم گنجایش به شدت محدودی دارد.
حافظة کوتاه مدت از دو روش برای اندوزش استفاده می‌کند
- روش شنیداری
- روش دیداری
روش شنیداری مانند این‌که شماره‌ای را می‌شنوید و یا با صدای ذهنی در ذهنتان مرور می‌کنید تا آن‌را به حافظة کوتاه مدت خود بسپارید.
روش دیدرای مانند حفظ کردن فامیل و چهرة افراد، زمانی که فردی را می‌بینید و نام او را می‌شنوید بین چهرة او و نام او رابطة دیداری برقرار می‌کنید.
اما ظرفیت حافظة فعال (کوتاه مدت) محدود است و طبق آزمایش‌های فراوان تنها 7 ± 2 است؛ ظرفیت حافظه هفت بخش به علاوه یا منهای دو است؛ (روان‌شناسی هیلگارد فصل هشتم ص290) در حافظة کوتاه مدت می‌توان تنها بین 5 تا 9 بخش اطلاعات گنجاند.
به عنوان مثال شما می‌توانید تنها هفت رقم را حفظ کنید؛ اما خبر خوب این است که می‌توان با گسترش دادن هر بخش تعداد آن را بالابرد.
اگر حافظة کوتاه مدت شما هفت بخش است اگر هفت را به هفت بخش تقسیم کنید شما تنها هفت رقم حفظ کرده‌اید ولی اگر در هر بخش چهار رقم بگذارید یعنی شما در حافظة کوتاه مدت خود 28 رقم را گنجانده‌اید که با تکنیک‌های حافظه ممکن خواهد بود.
از طرفی این رقم تنها در صورتی است که فقط حافظة فعال شما وارد عمل شود و گرنه در صورت فعال شدن حافظة بلند مدت می‌توان ارقام بسیار زیادی را حفظ کرد مانند صد رقم در کمتر از پنج دقیقه.
اطلاعات بر اساس مرور به حافظة دراز مدت انتقال پیدا می‌کند.
موانع حفظ
- حافظة کوتاه مدت: دو مانع برای حفظ در حافظة کوتاه مدت وجود دارد
- زوال: اطلاعات بعد از مدتی از حافظة کوتاه مدت پاک می‌شوند
- جایگزینی: داده‌های جدیدی در حافظة کوتاه مدت جایگزین داده‌های قدیمی می‌شوند.
- حافظة بلند مدت: موانع حافظة بلند مدت بر عکس حافظة کوتاه مدت زوال یا جایگزینی نیست زیرا از حافظة بلند مدت چیزی حذف نمی‌شود بلکه مهم‌ترین عوامل عبارت اند از:
- تداخل: گاهی شباهت دو داده باعث تداخل و عدم توانایی در بازیابی می‌شود.
- نبود سر نخ: حافظة بلند مدت مانند انبار کاه می‌ماند و داده‌ها مانند سوزن اگر شما سر نخ مناسب را نداشته باشیم در این انبار هیچ چیز را نمی‌توانید پیدا کنید.
بسیاری از تکنیک‌های حافظه نیز نقش ایجاد کردن سر نخ‌های بسیار برای راحت پیدا کردن اطلاعات از حافظة بلند مدت را دارند.
حافظة آشکار همان حافظة هوشیار است یعنی تلاش برای حفظ اختیاری اطلاعات به عنوان مثال ما به شمارة تلفنی توجه می‌کنیم و آن‌را حفظ می‌کنیم.
حافظة نا آشکار همان حافظة حرکتی و مهارتی است که به صورت نا هوشیار ایجاد می‌شود و ما به صورت اختیاری به آن دسترسی نداریم و داده‌ها با عملکرد انسان در حافظه نقش می‌بندند.
اصول ماندگاری در حافظه چیست؟
ماندگاری در حافظه
حافظه را بشناسیم
- حافظه از چند بخش تشکیل شده است؟
- چند نوع حافظه وجود دارد؟
- اصول ماندگاری در حافظه چیست؟
- از چه راه‌هایی می‌توان حافظه را تقویت کرد؟
در این پژوهش بر اساس تحقیق‌های جامع روانشناسان و با توجه به آخرین دیدگاه‌های آنان به بررسی حافظه و عملکرد آن خواهیم پرداخت؛ مطالب این مقاله از کتاب‌های معتبر مرجع همچون روان‌شناسی هیلگارد و دیگر کتب مرجع روان‌شناسی نوشته شده است.
مقالة حاضر در صدد است با اختصار دید کلی نسبت به عملکرد حافظه ارائه دهد و برای مهارت‌های عملی تقویت حافظه می‌توانید به مقالة «تکنیک‌های سادة افزایش حافظه» رجوع کنید.
حافظه از چند بخش تشکیل شده است؟
روند عملکرد حافظه از سه بخش تشکیل شده است:
رمز گردانی اندوزش بازیابی
سپردن به حافظه نگهداری در حافظه فراخوانی از حافظه
در نظر بگیرید شما وارد کلاس می‌شوید و همکلاسی جدیدی را ملاقات می‌کنید، ابتدا نام اورا می‌پرسید و به چهرة او دقت می‌کنید، این مرحلة اول است، سپس در فاصلة اندکی که به طور معمول به صورت ناهوشیار انجام می‌شود بین صدا و چهرة همکلاسیتان رابطه برقرار می‌کنید، این مرحلة اندوزش است، در نهایت وقتی دوست خود را ملاقات می‌کنید به حافظة خود رجوع می‌کنید و همکلاسی جدید را به او معرفی می‌کنید، این مرحلة بازیابی است.
در روند حفظ کردن ممکن است در هر یک از سه مرحله اختلال ایجاد شود. از سویی روش‌های حفظ و تقویت حافظه نیز تاکید بر تقویت هر سه مرحله دارند تا در ابتدا با روشی درست کد گذاری شود و با تکنیک درستی در حافظه نگهداری شود تا بازیابی آن به مراتب آسان‌تر باشد.
تمامی اقسام حافظه که در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد از همین سه مرحله پیروی می‌کنند. بنابر این با استفاده از تکنیک‌های تقویت حافظه می‌توان همة اقسام حافظه را تقویت کرد.
چند نوع حافظه وجود دارد؟
هر انسانی در زندگی روزمره بی‌شمار از حافظة خودش استفاده می‌کند و کمتر کاری است که نیازی به حافظه نداشته باشد؛ حافظة انسان به صورت مداوم مارا در کار‌های گوناگون کمک می‌کند.
اگر شخصی بتواند حافظة خودش را افزایش دهد قادر خواهد بود در زندگی فردی و ساده‌ترین کار‌های روزمره نیز تا اندازة بسیاری پیشرفت کند.
روانشناسان حافظه را به دو بخش کلی: «حافظة فعال» و «حافظة دراز مدت» تقسیم می‌کنند؛ البته از جهتی دیگر نیز حافظه را به دو قسم «حافظة آشکار» و «حافظة نا آشکار» تقسیم می‌کنند.
«حافظة فعال» همان حافظه‌ای است که در زمان عامیانه به «حافظة کوتاه مدت» شناخته می‌شود.
حافظة کوتاه مدت کارایی‌هایی بسیاری دارد و مانند تخته سفیدی است که اطلاعات را به سرعت ذخیره می‌کند و به سرعت نیز در دسترس قرار می‌دهد تا بتوان از آن‌ها برای استفاده‌های سریع، بهره برد.
زمانی که شما در حال ضرب و تقسیم هستید در واقع اطلاعاتی را وارد حافظة کوتاه مدت خود کرده‌اید تا بعد از آن‌ها استفاده کنید. اما همان‌طور که حافظة فعال، بسیار سریع است از جهتی هم ماندگاری پایینی دارد و هم گنجایش به شدت محدودی دارد.
حافظة کوتاه مدت از دو روش برای اندوزش استفاده می‌کند
- روش شنیداری
- روش دیداری
روش شنیداری مانند این‌که شماره‌ای را می‌شنوید و یا با صدای ذهنی در ذهنتان مرور می‌کنید تا آن‌را به حافظة کوتاه مدت خود بسپارید.
روش دیدرای مانند حفظ کردن فامیل و چهرة افراد، زمانی که فردی را می‌بینید و نام او را می‌شنوید بین چهرة او و نام او رابطة دیداری برقرار می‌کنید.
اما ظرفیت حافظة فعال (کوتاه مدت) محدود است و طبق آزمایش‌های فراوان تنها 7 ± 2 است؛ ظرفیت حافظه هفت بخش به علاوه یا منهای دو است؛ (روان‌شناسی هیلگارد فصل هشتم ص290) در حافظة کوتاه مدت می‌توان تنها بین 5 تا 9 بخش اطلاعات گنجاند.
به عنوان مثال شما می‌توانید تنها هفت رقم را حفظ کنید؛ اما خبر خوب این است که می‌توان با گسترش دادن هر بخش تعداد آن را بالابرد.
اگر حافظة کوتاه مدت شما هفت بخش است اگر هفت را به هفت بخش تقسیم کنید شما تنها هفت رقم حفظ کرده‌اید ولی اگر در هر بخش چهار رقم بگذارید یعنی شما در حافظة کوتاه مدت خود 28 رقم را گنجانده‌اید که با تکنیک‌های حافظه ممکن خواهد بود.
از طرفی این رقم تنها در صورتی است که فقط حافظة فعال شما وارد عمل شود و گرنه در صورت فعال شدن حافظة بلند مدت می‌توان ارقام بسیار زیادی را حفظ کرد مانند صد رقم در کمتر از پنج دقیقه.
اطلاعات بر اساس مرور به حافظة دراز مدت انتقال پیدا می‌کند.
موانع حفظ
- حافظة کوتاه مدت: دو مانع برای حفظ در حافظة کوتاه مدت وجود دارد
- زوال: اطلاعات بعد از مدتی از حافظة کوتاه مدت پاک می‌شوند
- جایگزینی: داده‌های جدیدی در حافظة کوتاه مدت جایگزین داده‌های قدیمی می‌شوند.
- حافظة بلند مدت: موانع حافظة بلند مدت بر عکس حافظة کوتاه مدت زوال یا جایگزینی نیست زیرا از حافظة بلند مدت چیزی حذف نمی‌شود بلکه مهم‌ترین عوامل عبارت اند از:
- تداخل: گاهی شباهت دو داده باعث تداخل و عدم توانایی در بازیابی می‌شود.
- نبود سر نخ: حافظة بلند مدت مانند انبار کاه می‌ماند و داده‌ها مانند سوزن اگر شما سر نخ مناسب را نداشته باشیم در این انبار هیچ چیز را نمی‌توانید پیدا کنید.
بسیاری از تکنیک‌های حافظه نیز نقش ایجاد کردن سر نخ‌های بسیار برای راحت پیدا کردن اطلاعات از حافظة بلند مدت را دارند.
حافظة آشکار همان حافظة هوشیار است یعنی تلاش برای حفظ اختیاری اطلاعات به عنوان مثال ما به شمارة تلفنی توجه می‌کنیم و آن‌را حفظ می‌کنیم.
حافظة نا آشکار همان حافظة حرکتی و مهارتی است که به صورت نا هوشیار ایجاد می‌شود و ما به صورت اختیاری به آن دسترسی نداریم و داده‌ها با عملکرد انسان در حافظه نقش می‌بندند.
اصول ماندگاری در حافظه چیست؟
ماندگاری در حافظه بر سه اصل استوار است
- سازماندهی یا دسته بندی
- تکرار
کد گزاری معنا دار
هر چه داده‌ها دسته‌بندی تر شده باشند راحت‌تر در حافظه می‌مانند و از سویی تکرار نیز لازم است؛ اما تکرار باید با مفهومی باشد که معنایی را برای فرد تداعی کند به این صورت باعث ماندگاری داده‌ها در حافظه می‌شود.
تکنیک‌های حافظه نیز با همین روش سنجیده می‌شوند، هر تکنیکی با کمترین میزان دسته‌بندی و کمترین میزان تکرار بیشترین ارتباط معنا دار را حاصل کند و بیشترین بازیابی را برای حافظه به ارمغان آورد موفق تر خواهد بود.
از چه راه‌هایی می‌توان حافظه را تقویت کرد؟
به صورت مفصل می‌توانید به مقالة «تکنیک‌های سادة افزایش حافظه» مراجعه کنید ولی به صورت مختصر روانشناسان چندین راه برای تقویت حافظه بیان می‌کنند که نحوة استفاده از آن‌ها نیاز به تکنیک‌ها و مهارت‌های خاصی دارد که به صورت مستقل باید آن‌ها را آموخت.
- سازماندهی: از بهترین راه‌های افزایش حافظه دسته‌بندی کردن منظم است.
- بسط معنایی: هر فردی اگر معنای چیزی را به درست درک کند حفظ کردن آن خیلی راحت‌تر خواهد بود. به عنوان مثال هر چیزی را با علت آن حفظ کنید این چنین حفظ کردن می‌تواند رابطة معنا داری را در ذهن حاصل کند.
- تصویر سازی: تصویری کردن داده‌ها باعث ماندگار تر شدن داده‌ها در ذهن می‌شود زیرا بخش‌های بیشتری از ذهن درگیر می‌شود و سر نخ‌های بیشتری حاصل می‌شود.
- داستان پردازی: جایگذاری کردن داده‌ها در داستانی معنا دار می‌تواند رابطه‌های بسیاری را حاصل کند و از این طریق می‌توان داده‌ها بسیار کارآمد‌تر بازیابی کرد.
در پایان نگاهی به نمودار ماندگاری در حافظه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد (روان‌شناسی هیلگارد ص297).
بعد از گذشت یک ماه تنها 20 درصد از داده‌ها باقی می‌ماند در حالی که با تکنیک‌های حافظه می‌توان این عدد را تا بالای 80 یا حتی 90 درصد در طولانی مدت افزایش داد. پس هر چه سریع‌تر حافظة خود را تمرین دهید تا ورزیده شود.
محمد صادق عباسی
بر سه اصل استوار است
- سازماندهی یا دسته بندی
- تکرار
- کد گزاری معنا دار
هر چه داده‌ها دسته‌بندی تر شده باشند راحت‌تر در حافظه می‌مانند و از سویی تکرار نیز لازم است؛ اما تکرار باید با مفهومی باشد که معنایی را برای فرد تداعی کند به این صورت باعث ماندگاری داده‌ها در حافظه می‌شود.
تکنیک‌های حافظه نیز با همین روش سنجیده می‌شوند، هر تکنیکی با کمترین میزان دسته‌بندی و کمترین میزان تکرار بیشترین ارتباط معنا دار را حاصل کند و بیشترین بازیابی را برای حافظه به ارمغان آورد موفق تر خواهد بود.
از چه راه‌هایی می‌توان حافظه را تقویت کرد؟
به صورت مفصل می‌توانید به مقالة «تکنیک‌های سادة افزایش حافظه» مراجعه کنید ولی به صورت مختصر روانشناسان چندین راه برای تقویت حافظه بیان می‌کنند که نحوة استفاده از آن‌ها نیاز به تکنیک‌ها و مهارت‌های خاصی دارد که به صورت مستقل باید آن‌ها را آموخت.
- سازماندهی: از بهترین راه‌های افزایش حافظه دسته‌بندی کردن منظم است.
- بسط معنایی: هر فردی اگر معنای چیزی را به درست درک کند حفظ کردن آن خیلی راحت‌تر خواهد بود. به عنوان مثال هر چیزی را با علت آن حفظ کنید این چنین حفظ کردن می‌تواند رابطة معنا داری را در ذهن حاصل کند.
- تصویر سازی: تصویری کردن داده‌ها باعث ماندگار تر شدن داده‌ها در ذهن می‌شود زیرا بخش‌های بیشتری از ذهن درگیر می‌شود و سر نخ‌های بیشتری حاصل می‌شود.
- داستان پردازی: جایگذاری کردن داده‌ها در داستانی معنا دار می‌تواند رابطه‌های بسیاری را حاصل کند و از این طریق می‌توان داده‌ها بسیار کارآمد‌تر بازیابی کرد.
در پایان نگاهی به نمودار ماندگاری در حافظه می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد (روان‌شناسی هیلگارد ص297).
بعد از گذشت یک ماه تنها 20 درصد از داده‌ها باقی می‌ماند در حالی که با تکنیک‌های حافظه می‌توان این عدد را تا بالای 80 یا حتی 90 درصد در طولانی مدت افزایش داد. پس هر چه سریع‌تر حافظة خود را تمرین دهید تا ورزیده شود.
محمد صادق عباسی
قوانین ارسال دیدگاه در سایت