آموزش راهبردهای یادگیری و روش پسخبا (pqrst)

آموزش راهبردهای یادگیری و روش پسخبا (pqrst)

شناختی و فراشناختی راهبردهای یادگیری و مطالعه (هم شناختی و هم فراشناختی) مهارتهایی قابل یادگیری هستند. بعضی از یادگیرندگان به تدریج و در پیش خود این مهارتها را می آموزند، اما بعضی دیگر به تنهایی از عهده یادگیری آنها بر نمی آیند و لازم است در این زمینه آموزش ببینند. اسلاوین (۲۰۰۶)، با استناد به پژوهشهایی که درباره اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری و مطالعه انجام شده، گفته است می توان به دانش آموزان راهبردهای گوناگون را آموزش داد و به آنان کمک کرد تا نسبت به یادگیری و تفکر خود آگاهانه عمل کنند و در برخورد با تکالیف مختلف یادگیری و مسائل گوناگون تحصیلی از استراتژیها و تاکتیکهای مفید استفاده نمایند. ما در اینجا روشهایی را توضیح می دهیم که معلم می تواند به کمک آنها به دانش آموزان خود راهبردهای مفید و کار آمد یادگیری و مطالعه را آموزش دهد. این روشها معروف ترین روشهایی هستند که در پژوهشهای مختلف اثربخشی آنها به اثبات رسیده است.

روش پس ختام یا روش پس خبا یکی از روشهای موفق مطالعه و یادگیری ویژه متون درسی علمی روشی است که با نامهای PQ4R یا PQRST شناخته شده است (توماس و رابینسون، ۱۹۸۲). سرواژه PQ4R’ از حروف اول شش مرحله این روش مطالعه یعنی Preview (پیش خوانی)، Question (سؤال کردن)، Reading (خواندن)، Reflect ( تفکر)، Recite (از حفظ گفتن)، و Review ( مرور کردن) درست شده است. از ترکیب حروف اول واژه های فارسی این شش مرحله سرواژه پس ختام ساخته می شود در بعضی منابع، به جای شش مرحله روش PQ4R، از پنج مرحله آن روش مشابهی به نام PQRST درست شده است. در این روش سه مرحله اول یعنی پیش خوانی، سؤال کردن، و خواندن همان سه مرحله اول روش پس ختام است، اما به جای دو مرحله آخر آن، یعنی از حفظ گفتن (Recite) و مرور کردن (Review) مفاهیم مشابه آنها یعنی به خود پس دادن یا در پیش خود از حفظ گفتن ( Self – recitation ) و آزمون کردن (Test) آمده است. در ضمن روش PQRST فاقد مرحله تفکر است. اگر حروف اول واژه های فارسی پنج مرحله PQRST را در کنار هم قرار دهیم سرواژه پس خبا درست می شود. ما در دنباله مطلب شش مرحله روش پس ختام را که از روش پس خبا کامل تر است توضیح می دهیم.

پیش خوانی

اگر میخواهید مطالب یک کتاب یا فصلی از یک کتاب را یاد بگیرید، نخست به سرعت تمام آن کتاب با آن فصل را یک بار از نظر بگذرانید تا یک برداشت کلی از موضوعها و قسمتهای مهم آن کسب نمایید. این خواندن اجمالی یا پیش خوانی می تواند شما را در سازمان دهی به مطالب، مثلا ایجاد نوعی ساخت سلسله مراتبی برای آنها، کمک نماید. مطالبی که لازم است در پیش خوانی فصلهای یک کتاب مورد توجه قرار گیرند عبارت اند از: مقدمه با توضیحات مقدماتی، هدفها، تیترهای اصلی و فرعی، خلاصه، و جملات مقدماتی با جملات موضوعی پاراگرافها.

سؤال کردن

برای هر قسمت با هر فصل از کتاب که می خوانید در رابطه با هدفی که از مطالعه دارید سوالهایی را طرح نمایید. یکی از راههای انجام این کار آن است که عنوانها را به سؤال تبدیل کنید. مثلا در رابطه با فصل موجود می توان پرسید که روش پس ختام چیست؟‘‘ یا ’’چگونه می توان فصلی از یک کتاب را پیش خوانی کرد؟‘‘ سؤالهای خود را با کلمات چگونه، چه کسی، چرا، و چه چیزی بسازید.

خواندن

در این مرحله، موضوع را با دقت و به طور کامل بخوانید. به هنگام مطالعه سعی کنید سؤالهایی را که در مرحله قبل مطرح کردید جواب دهید. توجه خود را به اندیشه های اصلی، جزئيات مؤيد اندیشه های اصلی، و سایر اطلاعاتی که به هدفهای خواندن شما مربوط اند معطوف سازید. در صورت لزوم، سرعت خواندن خود را متناسب با سهولت و پیچیدگی متن تغییر دهید.

تفکر

سعی کنید با اندیشیدنی درباره مطالبی که می خوانید آنها را بفهمید و به آنها معنی بدهید. برای این منظور می توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• آنچه را که می خوانید به مطالبی که از قبل یاد گرفته اید ربط دهید. • نکات فرعی را به مطالب اصلی پیوند دهید. • بکوشید تا تناقضات موجود در اطلاعات ارائه شده را حل نمایید. . با استفاده از اطلاعاتی که می خوانید مسائل طرح شده را جواب دهید.

(اسلاوین، ۲۰۰۶، ص ۱۹۶) با توجه به آنچه در فصلهای پیش توضیح دادیم، مهمترین اصل زیربنای تفکر در جریان مطالعه بسط معنایی است. در صفحات قبلی فصل حاضر توضیح دادیم که یکی از راهبردهای مهم به یادسپاری بسط و گسترش مطالب است. ما به کمک بسط معنایی به مطالبی که می خوانیم شاخ و برگ میدهیم و آنها را با مطالب آشنایی که قبلا یاد گرفته ایم ربط می دهیم و بدین وسیله آنها را معنی دار می سازیم و لذا بهتر به خاطر می سپاریم.

از حفظ گفتن

پس از خواندن هر قسمت، سعی کنید مطالب مهم آن را به یاد آورید و برای خود بازگو کنید. ضمن این کار، به سؤالهایی که طرح کرده اید پاسخ دهید. از حفظ گفتن به شما کمک میکند تا بر درک خود نظارت کنید و از این طریق بر شما معلوم می گردد که چه قسمتهایی را خوب یاد نگرفته اید و باید آنها را از نو بخوانید.

مرور کردن

وقتی که خواندن تمام کتاب یا کل مطالب را به پایان رساندند، آن را مرور با بازبینی کنید. بهترین راه مرور کردن این است که بکوشید تا بدون مراجعه به متن، سؤالهای مهم مربوط به آن را جواب دهید. قسمتهایی را که نمی توانید به سوالهای آنها جواب دهید دوباره بخوانید. دوباره خواندن نوعی مرور کردن است. اما این کار برای همه کتاب ضروری نیست، سعی در جواب دادن به سوالهای اساسی بهترین راه مرور کردن است. راهبرد از حفظ گفتن را برای فصلهای کتاب و راهبرد مرور کردن را برای کل کتاب به کار بندید.

با توجه به توضیحات بالا، روش پی کیو ۴ آر یا روش پس ختام بر سه اصل مهم بهسازی حافظه یعنی سازماندهی، بسط معنایی، و تمرین بازیابی استوار است. دلایل عمده موفقیت این روش و روشهای مطالعه مشابه با آن همین اصول نظری هستند.

روش کاپس چنان که دیدیم، روش پس ختام یا پس خبا برای متنهای علمی مفید است. وولفلك (۲۰۰۴) روش دیگری را معرفی کرده که برای خواندن متنهای ادبی قابل استفاده است. این روش کاپس (CAPS) نام دارد. حروف P

، A ، C و S، به ترتیب، معرف حرفهای اول چهار مرحله این روش به شرح زیر است: ا. چه کسانی شخصیت های Characters) این داستان هستند؟ ۲. چه چیزی هدف (Aim) این داستان را تشکیل می دهد؟ ٣. چه مشکلی (Problem) رخ داده است؟ ۴. چگونه مشکل حل (Solve) میشود؟