تقویت حافظه کوتاه مدت

یکی از سوالات پرتکرار در تندخوان برتر، تقویت حافظه کوتاه مدت است. از نظر دکتر محمد صادق عباسی، تقویت حافظه کوتاه مدت مقداری ثابت بوده و قابل تغییر نیست. تا پایان این مقاله علمی همراه ما باشید.

در این پژوهش از منظر علمی حافظه بررسی خواهد شد. همین‌طور تقسیم حافظه به کوتاه مدت و بلند مدت تبیین خواهد شد. یکی از مسائل مورد توجه، حافظه کوتاه مدت و امکان تقویت آن است.

حافظه یا memory در زبان اصلی، بخشی از ذهن انسان است که داده‌های دریافت شده از اداراکات، در آن ذخیره، طبقه‌بندی و بازیابی می‌شود. به بیان ساده‌تر مخزن داده‌های ذهنی انسان، همان حافظه است.

هر آن‌چه که شما می‌بینید، می‌شنوید، لمس می‌کنید یا حتی هر چه به آن فکر می‌کنید، در حافظه نگهدرای می‌شود.

کوتاه مدت و بلند مدت

اولین بار در سال 1903 یک فیلسوف حافظه انسان‌ را به دو دسته تقسیم کرد. او برای بار نخست بر اساس زمان مواجهه با محتوا، حافظه را به دو دسته تقسیم کرد. منظور از زمان مواجهه یعنی زمانی است که شما برای بار نخست به عنوان مثال کتاب یا مقاله‌ای را خوانده اید؛ حال چند دقیقه یا چند ساعت بعد آیا دوباره در ذهن شما باقی مانده است؟

او برای اولین بار حافظه را اینگونه تقسیم کرد:

1. کوتاه مدت: حافظه‌ای که تا سه دقیقه بعد از مواجهه، محتوا را نگه می‌دارد.
2. بلند مدت: حافظه‌ای که تا مدت‌های زیادی محتوا را در خود نگه می‌دارد.

آغاز روانشناسی یادگیری

با رشد روانشناسی یادگیری از سال 1950، همچنان این تقسیم مورد توجه قرار گرفت. اندیشمندان و پژوهشگران مهمی این تقسیم و دسته‌بندی را مبنای آزمایشات خودشان قرار دادند.

پرسش اول این بود: «آیا تقسیم حافظه به کوتاه مدت و بلند مدت درست است؟»

برای این منظور آزمایش‌های مختلفی صورت گرفت و به صورت واضح نتایج آزمایشات نشان داد که این تقسیم درست است. زمانی که شما تازه با محتوایی مواجه می‌شوید خیلی راحت و سریع محتوا در حافظه شما باقی می‌ماند اما با گذشت زمان این اتفاق به همان کیفیت اول رخ نمی‌دهد. در نتیجه تقسیم حافظه به کوتاه مدت و بلند مدت است.

اما سؤال مهم‌تر این بود: «ظرفیت حافظه کوتاه مدت چقدر است»؟

علاوه بر این «توانایی حافظه بلند مدت چقدر است؟»

ابینگهاوس و حافظه بلند مدت

ابینگهاوس یکی از پژوهشگرانی بود که به صورت خاص پژوهش روی حافظه بلند مدت را آغاز کرد. نتایج پژوهش‌های ابینگهاوس باعث خلق نموداری شد به نام نمودار فراموشی یا نمودار ماندگاری در حافظه بلند مدت.

(متن کامل روانشناسی اتکینسون و هیلگارد ص 297)

او بر اساس پژوهش‌هایش توانست حدود حافظه بلند مدت را روشن کند. بر اساس تحقیقات او بر موارد بسیار زیادی که در آینده نیز پژوهش‌های بعدی آن را تایید کردند. هر فردی بعد از مواجهه با هر مطلبی تا 20 دقیقه محتوا در ذهنش کامل و 100 درصد می‌ماند. اما از 20 دقیقه بعد فراموشی در حافظه بلند مدت آغاز می‌شود و شما حدود 40 درصد محتوا را فراموش می‌کنید. بعد از 8 ساعت فراموشی به حدود 65 درصد می‌رسد و شما تنها 35 درصد محتوا را به یاد می‌آورید. اما بعد از 5 روز فراموشی در حافظه بلند مدت به اوج خودش می‌رسد و شما حدود 80 درصد محتوا را فراموش می‌کنید و تنها 20 درصد محتوا در ذهن شما باقی می‌ماند.

این نمودار استثنایی ندارد و نشان می‌دهد هر فردی اگر با تکنیک‌های نوین حافظه خود را تقویت نکند اصلا نمی‌تواند در عرصه علمی و تحصیلی موفق باشد.

بررسی ظرفیت حافظه کوتاه مدت

پژوهشگران اما به صورت کامل ظرفیت حافظه کوتاه مدت را نیز بررسی کرده‌اند.

حافظه کوتاه مدت به عنوان حافظه فعال یا حافظه حسی نیز خوانده می‌شود. حافظه کوتاه مدت از همان زمان مواجهه تا حدود 3 دقیقه بعد از مواجهه عهده دار نگهداری محتوا است.

اما نکته بسیار قابل توجه ظرفیت حافظه کوتاه مدت است. بر اساس پژوهش‌های فراوان ظرفیت حافظه کوتاه مدت محدود است یعنی 7 +- 2 است یعنی تنها 5 تا 9 ماده قابل ماندن در حافظه کوتاه است.

به عنوان مثال اگر شما قصد حفظ کردن لیستی از کلمات با حافظه کوتاه مدت را دارید تنها می‌توانید حدود 5 تا 9 کلمه یا ماده را در حافظه کوتاه مدت خود نگاه دارید.

این پژوهش‌های روی آماره‌های بسیار فراوان صورت گرفته است و هیچ استثنایی ندارد.

نکته جالب توجه این است که بیماری آلزایمر از بین رفتن حافظه کوتاه مدت است و چون تنها راه رفتن محتوا به حافظه بلند مدت از طریق حافظه کوتاه مدت است در نتیجه یک فرد آلزایمری محتوای جدید را نمی‌تواند حفظ کند اما ممکن است خاطرات 30 سال قبل همچنان در ذهنش مانده باشد.

امکان تقویت حافظه کوتاه مدت

نکته جالب در حافظه کوتاه مدت این است که ظرفیت آن محدود است و از اساس به صورت علمی تقویت آن ثابت نشده است. اما نگران نباشید ظرفیت حافظه کوتاه مدت هیچ تاثیری بر توانایی حفظ شما ندارد. زیرا مهم این است که در همان زمان کم محتوا وارد حافظه بلند مدت شود.

گرچه تقویت حافظه کوتاه مدت ممکن نیست ولی تقویت یا عدم تقویت حافظه کوتاه مدت هیچ تاثیری بر توانایی حفظ ما ندارد. بلکه آن‌چه اهمیت دارد این است که چگونه محتوا را خیلی سریع از حافظه کوتاه مدت منتقل به حافظه بلند مدت کنیم.

برای همین باید از تکنیک‌های حافظه بلند مدت استفاده کرد. حافظه کوتاه مدت مثل یک تخته سفید است که به صورت موقت داده‌ها را نگه می‌دارد تا حافظه بلند مدت هرچه را که نیاز دارد انتخاب و برداشت کند در نتیجه علاوه بر این‌که تقویت حافظه کوتاه مدت از منظر علمی ممکن نیست، حتی اگر تقویت حافظه کوتاه مدت ممکن هم بود کار بیهوده‌ای بود، زیرا آن‌چه اهمیت دارد نگه داشتن محتوا در حافظه بلند مدت است.

به همین جهت برای تقویت حافظه در بازه طولانی باید از روش‌های یادآور و آویژه‌های ذهنی کمک گرفت.

در دوره‌‌های آموزشی ما به صورت کامل تقویت حافظه بر اساس جدید‌ترین تکنیک‌های یادآور آموزش داده می‌شود.